Hoe een lichtbril of felle lamp je uit je winterdip kan trekken

Rick Muller
oktober 7, 2022
Nieuws

Hoe een felle lamp je uit je winterdip kan trekken

BERGEN OP ZOOM/OOSTERHOUT – ,,Elk jaar hetzelfde liedje. Na mijn vakantie zit ik ineens weer hele dagen binnen en het is nog half donker als ik ga werken. En dan word ik chagrijnig, wil ik meer slapen en heb ik continu trek.”.
Bron: Algemeen Dagblad;, Nicole Froeling 03-10-22

Oosterhouter Peter (41) loopt elk jaar tegen een winterdip aan, die eigenlijk pas echt verdwijnt als de lentezon weer gaat schijnen. En hij is niet de enige. Elk jaar hebben zeker een half miljoen Nederlanders last van ‘winterblues’ als de dagen korter en donkerder worden. Best logisch, zegt lichtonderzoeker en ondernemer Toine Schoutens. In de zomer komen de meeste mensen vaak en lang buiten. Als het weer omslaat verandert dat vrij plotseling. We zitten ineens binnen naast een peertje of ledlamp en zien veel minder daglicht.

Het kunstlicht waar we de hele winter in zitten bestaat pas een paar honderd jaar en is totaal anders. Daar kan ons lijf minder goed mee overweg.

Toine Schoutens, Lichtonderzoeker

Kunstlicht is heel anders

Schoutens: ,,We zijn honderdduizenden jaren geëvolueerd om te reageren op de kleur en sterkte van daglicht. Het kunstlicht waar we de hele winter in zitten bestaat pas een paar honderd jaar en is totaal anders. Daar kan ons lijf minder goed mee overweg.” De lamp in je woonkamer verschuift bijvoorbeeld niet langzaam van blauw- naar roodtinten in de loop van de dag. Die is altijd hetzelfde en meestal veel minder fel dan daglicht.

Die verwarrende lichtsignalen schoppen soms bepaalde processen in de war. Ons lichaam maakt onder invloed van de kleur en intensiteit van licht stofjes aan die ons fit of juist moe maken, zoals cortisol en melatonine. Bij mensen die kampen met een winterdip raken die processen verstoord.

Daglicht nabootsen

Voor iemand met een ‘gewone winterdip’ helpt het vaak al om meer tijd buiten door te brengen, zodat ze genoeg daglicht zien om deze processen weer in evenwicht te brengen. Voor situaties waarin dat niet lukt probeert Schoutens daglicht na te bootsen met technologie.

Zo bracht zijn Tilburgse bedrijf Propeaq een bril met ingebouwd licht op de markt. Die wordt gebruikt door consumenten met een winterdip, maar is bijvoorbeeld ook in gebruik bij ziekenhuizen. Daar houden ze mensen alert tijdens nachtdiensten. Inmiddels is de bril zo’n 30.000 keer verkocht.

Depressieve klachten gaan echt een stuk verder dan een gewone najaarsdip

Annie Akkermans, GGZ WNB

Seizoensdepressie

Wel is er een grens aan de mogelijkheden van zo’n bril of andere slimme verlichting, zegt Schoutens. Zo schieten die tekort wanneer een winterdip overgaat in een echte seizoensdepressie. Daarbij kampen mensen elk jaar in dezelfde periode met zware, langdurige symptomen.

De GGZ Westelijk Noord-Brabant (GGZ WNB) biedt soms lichttherapie aan om die klachten te verminderen. Daar komt lang niet iedereen voor in aanmerking, vertelt behandelaar Annie Akkermans. ,,Mensen komen pas bij mij terecht als een arts of psycholoog heeft vastgesteld dat er sprake is van depressieve klachten. Dat gaat echt een stuk verder dan een gewone najaarsdip.”

Een winterdepressie kan vele oorzaken hebben; zo kunnen traumatische ervaringen of erfelijke factoren een rol spelen. Pas als de GGZ WNB inschat dat het seizoen een van de belangrijkste oorzaken kan zijn, wordt lichttherapie een optie. Die wordt jaarlijks bij vijf tot tien cliënten gegeven, altijd als onderdeel van een bredere behandeling.

Melatonine maakt moe

,,In die gevallen schatten we in dat de aanmaak van melatonine te laat op gang komt”, zegt Davy Brugman van GGZ WNB. ,,Dat is de stof die regelt wanneer je lichaam in de ruststand gaat. ’s Ochtends en ’s middags hoor je minder van die stof aan te maken, zodat je wakkerder bent en energie krijgt.” En ’s avonds juist meer, zodat je in de ruststand belandt. Bij een deel van de mensen met een winterdepressie komt de melatonine-aanmaak pas laat op de avond op gang en gaat die in de ochtend juist lang door. Daardoor voelen ze zich de hele dag vermoeid. Dat brengt vaak somberheid met zich mee. Brugman: ,,Als we inschatten dat zo’n verstoorde melatoninebalans een grote rol speelt in een depressie, kunnen we lichttherapie inzetten.”

Bij lichttherapie gaan mensen twee weken lang elke ochtend een uur voor de lichtbak zitten

Annie Akkermans, GGZ WNB

Ontbijten voor de lichtbak

Bij lichttherapie krijgen cliënten een grote lichtbak te leen, vertelt zijn collega Akkermans. Met fel licht: 5000 lux. ,,Mensen gaan dan twee weken lang elke ochtend een uur voor de lichtbak zitten. Je kunt ondertussen een boek lezen of ontbijten, als er maar niets tussen jou en de lichtbron in staat.” Als de therapie werkt remt al dat licht de aanmaak van melatonine. Dan herstelt het dag-nachtritme van de cliënt zich.

Bij ongeveer drie kwart van Akkermans’ cliënten slaat de therapie aan. Zij zien na twee weken een vermindering van vermoeidheid en somberheid. ,,Als het evenwicht na die twee weken verbeterd is kan je lichaam de aanmaak van melatonine meestal zelf weer beter regelen.”

Overigens waarschuwen Akkermans en Brugman mensen wel om niet zelf te gaan experimenteren met lichtbronnen of melatoninepilletjes. ,,Als je niet precies weet wat je aan het doen bent, kun je de balans daarmee juist nog verder verstoren.”

Wil je steeds langer slapen? Heb je meer moeite om de lokroep van de zak chips in de kast te weerstaan? En grom je soms zonder duidelijke aanleiding tegen huisgenoten? Dan heb je misschien last van een winterdip. Elk najaar kampen ongeveer een half miljoen Nederlanders met dit verschijnsel. Zodra de dagen korter worden krijgen zij last van vermoeidheid, hebben ze minder zin in leuke dingen en zakt hun humeur in. Wie last heeft van de winterblues kan een aantal simpele dingen proberen om zichzelf weer op te peppen. Vooral buitenlucht en daglicht helpen, ook als het bewolkt is. Meer wandelen, buiten sporten en fietsen in plaats van autorijden: het kan allemaal verlichting bieden. Zeker als je dat vroeg op de ochtend doet. Bij enkele tienduizenden Nederlanders is de winterdip zo heftig dat die overgaat in een echte winterdepressie. Dan leidt de winterdip tot hevige en langdurige neerslachtigheid en futloosheid en helpen simpele maatregelen als meer buitenlucht niet genoeg. In die gevallen kan lichttherapie helpen.