Rood licht maakt slaperig

Voor een goede nachtrust kan je televisies, laptops, smartphones en tablets ’s avonds beter laten liggen. Het blauwe licht uit beeldschermen onderdrukt de productie van het slaapopwekkende hormoon melatonine, dat je normaal gesproken rond 20.00 begint aan te maken. Gevolg? Eenmaal in bed duurt het langer om in slaap te komen.

Hersenonderzoekers buigen zich diep over de schadelijke invloed van blauw licht op slaap. Voor andere kleuren binnen het spectrum was altijd weinig aandacht. Zo werd van rood licht gedacht dat het niks doet. Vandaar dat rood vaak de controle-situatie is in experimenten met blauw licht. “Bij ons lag de focus eerst ook op blauw licht”, zegt Wisse van der Meijden, die aan het Nederlands Herseninstituut promotieonderzoek doet in het lab van slaaponderzoeker Eus van Someren. “Tot we ontdekte dat rood licht wél wat doet.” Het maakt in slaap vallen makkelijker, rapporteerde de onderzoeksgroep onlangs in Proceedings of the Royal Society B.

Gezonde vrijwilligers kwamen naar het lab in Amsterdam. Daar werden ze eerst vijf minuten in het donker gezet. Vervolgens keken de deelnemers de ene keer vijf minuten in rood licht, de andere keer in blauw licht. Vervolgens weer vijf minuten duisternis. Daarna volgde een taak in het donker: het was de bedoeling zo snel mogelijk op een knop te drukken bij het horen van een toon. Deelnemers deden dezelfde reactietest ook vóór de lichtbehandeling. Van der Meijden mat hoe snel ze reageerden en hield ook hun hartslag bij met ECG.

Wat bleek? Bij blauw reageerden de proefpersonen voor en na de lichtbehandeling even snel. Als ze rood licht zagen, reageerden ze daarna echter een paar milliseconden trager op de toon. Ook was hun hartslag tijdens de taak na de rode lichtbehandeling hoger, wat aangeeft dat het de tweede keer meer moeite kostte. “Na het zien van rood licht kost het meer inspanning om goed te blijven presteren”, licht Van der Meijden toe. “Ook al concentreren ze zich hard, de reactietijd gaat toch achteruit.” Rood licht maakt dus minder alert, wat in principe handig is als je wil slapen.

Vergrote oogpupil

Van der Meijden keek ook naar de grootte van de oogpupil, als maat voor hoe actief de pigmentcellen in het netvlies zijn. Deze cellen zijn vooral gevoelig voor blauw licht. Als licht van beeldschermen ons oog binnenkomt, worden de pigmentcellen actief en laten de pupil samentrekken. Het zijn deze netvliescellen die verantwoordelijk zijn voor het beïnvloeden van de biologische klok en het slaapwaakritme in de hersenen. “De pigmentcellen reageren heel traag”, legt Van der Meijden uit. “Als je het blauwe licht uitzet, blijven ze nog een tijdje informatie doorsturen naar de hersenen. De pupil blijft nog minutenlang kleiner.”

Dat was ook te zien in dit experiment. Toen de deelnemers na de blootstelling aan blauw licht weer in het donker zaten, bleef hun pupil nog een tijdje kleiner. Bij rood licht was het andersom. De oogpupil bleef na de lichtbehandeling vergroot. Als rood licht niks zou doen, verwacht je dat de pupil na de beschijning weer zijn oorspronkelijke grootte aanneemt. Van der Meijden: “Voor ons een aanwijzing dat rood licht mogelijk iets doet met de pigmentcellen die de biologische klok aansturen.”

Slaapmutsje

Rood licht maakt minder alert. Maar slapen we ook sneller door rood licht? De Amsterdamse neurowetenschappers testten het in een tweede experiment. Nieuwe vrijwilligers kwamen een hele dag naar het lab waar hun slaap werd bijgehouden aan de hand van hersengolven via EEG. Ze lagen van 09.00 tot een uur of 20.00 in bed. De behandeling bestond uit vijf minuten in blauw, groen of rood kijken of duisternis. Daarna kregen ze de opdracht zo snel mogelijk in slaap te vallen binnen een half uur. Iedereen deed deze test acht keer: elk scenario twee keer. Bij welke kleur vielen ze het makkelijkst in slaap? “Blauw en groen hadden geen effect op hoe lang het duurde in vergelijking met duisternis”, zegt Van der Meijden. Het duurde gemiddeld steeds iets meer dan drie minuten. “Na het zien van rood licht kwam de slaap eerder, na krap 2,5 minuut.”

De resultaten werpen de vraag op of rood licht kan dienen als slaapmutsje. Wie lekker wakker wil worden, kan nu al een wake-up lightop zijn nachtkastje zetten. De lamp gaat steeds feller schijnen, zodat je het zonder wekker af kan. Is een fall-asleep light met rood licht geen idee voor ’s avonds? Van der Meijden kan zich zoiets wel voorstellen. “Of tablets en smartphones die na een bepaalde tijd alleen nog fel rood licht uitzenden.”

Hoe bruikbaar rood licht is voor slapelozen moeten de onderzoekers nog verder uitpluizen. “Wij deden het slaapexperiment overdag. Van blauw licht weten we dat het juist ’s avonds schadelijk effect heeft, via de onderdrukking van melatonine. Voor rood licht kan het voor het effect ook uitmaken op welk tijdstip je blootgesteld bent. We moeten dus nog een keer ’s avonds testen.”